Ngữ pháp tiếng Trung phồn thể – Mở cánh cửa bước vào chiều sâu văn hóa Trung Hoa

Học tiếng Trung vốn đã là một hành trình đầy thú vị, và khi bước sang ngữ pháp tiếng Trung phồn thể, bạn sẽ thấy mình cần kiên nhẫn hơn một chút. Chữ phồn thể với số nét nhiều, cấu trúc câu phong phú và sắc thái “cổ điển” khiến người học dễ bối rối nếu chưa có hướng dẫn rõ ràng hoặc tài liệu phù hợp. Nhưng đừng lo lắng – mọi thứ đều có cách bắt đầu.

Trong bài viết này, Học Viện Ôn Ngọc BeU sẽ cùng bạn khám phá hệ thống 48+ cấu trúc ngữ pháp tiếng Trung phồn thể, đồng thời gợi ý những tài liệu ôn luyện thiết thực, giúp bạn tiếp cận, ghi nhớ và ứng dụng ngữ pháp một cách tự nhiên trong thực tế.

1. Tổng hợp 48+ cấu trúc tiếng Trung phồn thể – Nền móng vững chắc cho người yêu ngữ pháp cổ điển

Dưới đây là hệ thống 48+ cấu trúc ngữ pháp tiếng Trung phồn thể, xây dựng nền móng chắc chắn cho hành trình học ngữ pháp cổ điển.

1.1. Các liên từ phổ biến

Dưới đây là các liên từ phổ biến mà bạn cần biết khi học ngữ pháp tiếng Trung phồn thể:

• 即使 /jíshǐ/: cho dù → 即使下雨，我也要去。 (Dù trời mưa tôi cũng đi)
• 不管 /bùguǎn/: bất kể → 不管天氣不好，我還是去了景山。 (Dù thời tiết xấu, tôi vẫn đi)
• 儘管 /jǐnguǎn/: cứ việc, mặc dù → 儘管這次考試得了滿分，但是他仍不滿足。 (Dù đạt điểm tối đa, anh ấy vẫn chưa hài lòng)
• 無論 /wúlùn/: bất luận → 無論唱歌還是跳舞，他都行。 (Dù hát hay nhảy, cậu ấy đều giỏi)

1.2. 繫動詞 (Động từ liên kết – “là”)

Động từ liên kết là loại động từ không biểu thị hành động, mà dùng để liên kết chủ ngữ với vị ngữ (thường là tính từ, danh từ, đại từ…), giúp mô tả trạng thái, đặc tính, danh tính của chủ ngữ.

Đặc điểm chính:

• Không mang nghĩa hành động (khác với động từ thường như 吃 chī, 跑 pǎo, 看 kàn…).
• Thường đứng trước tính từ (Vs) hoặc danh từ (N) để tạo thành vị ngữ.
• Không cần tân ngữ.
• Có thể thêm 「了 le」 để biểu thị sự thay đổi trạng thái.

Động từ liên kết phổ biến nhất: 是 (shì) – “là”. Các động từ liên kết khác (sẽ học ở cấp cao hơn): 像 (xiàng giống), 顯得 (xiǎndé trông có vẻ), 變成 (biànchéng trở thành), 叫 (jiào gọi là)…

Cấu trúc cơ bản (cấp 1 chỉ học “là” với danh từ)

Lưu ý quan trọng

1.3. 的 – Biểu thị sở hữu

Định nghĩa:「的 de」là trợ từ sở hữu, dùng để biểu thị quan hệ sở hữu – “của ai”, “của cái gì”.

Vị trí: Đứng giữa người sở hữu (N1) và vật sở hữu (N2) → N1 + 的 + N2.

Cấu trúc cơ bản:

Lưu ý quan trọng

1.4. 的省略用法 (Lược bỏ 的)

Định nghĩa: Trong một số trường hợp đặc biệt, trợ từ sở hữu「的 de」có thể bị lược bỏ (không cần viết/nói) mà câu vẫn đúng ngữ pháp và tự nhiên.

Mục đích: Làm câu ngắn gọn, thân mật, tự nhiên trong văn nói hoặc văn viết thân thiết.

Khi nào được lược bỏ 的:

• Quan hệ gia đình thân thiết (bố, mẹ, anh, em, ông, bà…).
• Bạn bè rất thân (bạn A, bạn B…).
• Tổ chức quen thuộc (trường tôi, công ty anh…).

Cấu trúc cơ bản:

Lưu ý quan trọng:

1.5. 不 – Phủ định động từ/tính từ hiện tại hoặc tương lai

Định nghĩa: 「不 bù」 là phó từ phủ định dùng để phủ định hành động, trạng thái hoặc tính chất ở hiện tại hoặc tương lai.

Vị trí: Luôn đứng trước động từ hoặc tính từ cần phủ định.

Cấu trúc cơ bản:

Lưu ý quan trọng

1.6. 這 / 那 / 哪 – Đại từ chỉ thị & nghi vấn

Giải thích

Định nghĩa:

• 這 (zhè): “này” – chỉ vật gần người nói (khoảng cách gần).
• 那 (nà): “kia / đó” – chỉ vật xa người nói (khoảng cách xa).
• 哪 (nǎ): “nào / đâu” – dùng để hỏi về vị trí hoặc lựa chọn.

Đặc điểm:

• Thường đi với danh từ hoặc lượng từ + danh từ.
• Có thể đứng một mình trong văn nói thân mật (cấp 2+).

Cấu trúc cơ bản:

Lưu ý quan trọng

1.7. 什麼 – Câu hỏi “Cái gì”

Định nghĩa:「什麼 shénme」= “cái gì / gì” – dùng để hỏi về danh từ chưa biết (vật, sự việc, nghề nghiệp, tên…).

Vị trí:

• Thay thế danh từ trong câu.
• Thường đứng cuối cụm hoặc trước động từ.

Cấu trúc cơ bản

Lưu ý quan trọng

1.8. 嗎 – Trợ từ nghi vấn có/không

Định nghĩa:「嗎 ma」 là trợ từ nghi vấn dùng để biến câu trần thuật thành câu hỏi Có/Không (yes/no question).

Vị trí: Luôn đứng cuối câu.

Cấu trúc cơ bản

Lưu ý quan trọng

1.9. 在 – Chỉ vị trí, nơi chốn

Định nghĩa: 「在 zài」 = “ở / tại / đang ở” – dùng để chỉ vị trí, nơi chốn hoặc trạng thái đang diễn ra (cấp 1 chỉ học vị trí).

Vị trí:

• Đứng trước danh từ nơi chốn → 在 + N nơi.
• Thường nằm giữa chủ ngữ và động từ hoặc cuối câu khi trả lời.

Cấu trúc cơ bản

Lưu ý quan trọng

1.10. 地點表達 – Cách nói địa chỉ

Định nghĩa: Biểu đạt vị trí (地點 – dìdiǎn – nơi chốn) dùng để nói người/vật ở đâu trong không gian.

Nguyên tắc:

• Từ lớn → nhỏ: 國家 (guójiā – quốc gia) → 省 (shěng – tỉnh) → 城市 (chéngshì – thành phố) → 街道 (jiēdào – đường phố) → 房子 (fángzi – nhà).
• Dùng 介詞 (jiècí – giới từ):

• 在 (zài – ở/tại)
• 從 (cóng – từ)
• 到 (dào – đến)
• 上 (shàng – trên), 下 (xià – dưới), 裡 (lǐ – trong)…

Cấu trúc cơ bản

Lưu ý quan trọng

1.11. 時間表達 – Biểu thị thời gian

Định nghĩa: 時間 (shíjiān – thời gian) là cách nói khi nào, lúc nào, ngày nào, giờ nào trong tiếng Trung. Dùng để trả lời câu hỏi 什麼時候？ (shénme shíhou? – khi nào?).

Nguyên tắc sắp xếp: Từ lớn → nhỏ (giống như địa điểm): 年 → 月 → 日 → 星期 → 早上/下午/晚上 → 點鐘 → 分鐘 (→ năm → tháng → ngày → thứ → sáng/chiều/tối → giờ → phút)

Đặc điểm:

• Không cần 在 (zài) như địa điểm (trừ khi nói “ở thời điểm nào”).
• Thứ tự cố định, không đảo.
• Không dùng “vào” như tiếng Việt → nói thẳng.

Cấu trúc cơ bản:

Câu hoàn chỉnh: 2024年3月15日星期五早上7點30分 (Èrlíng’èrsì nián sān yuè shíwǔ rì xīngqīwǔ zǎoshang qī diǎn sānshí fēn) → 7 giờ 30 phút sáng thứ Sáu, ngày 15 tháng 3 năm 2024

Lưu ý quan trọng

1.12. 稱數法 – Cách đếm số đếm trong tiếng Trung

Trong tiếng Trung phồn thể, 稱數法 (chēng shù fǎ) được hiểu là cách đếm số. Đây là một phần quan trọng của ngữ pháp, giúp bạn biết cách kết hợp số đếm và lượng từ (量詞 liàngcí) để chỉ số lượng của người, vật hay sự việc.

Số đếm cơ bản (數字 shùzì)

Cấu trúc:

Ví dụ:

• 一個人 (yī gè rén) → một người
• 三本書 (sān běn shū) → ba quyển sách
• 五張桌子 (wǔ zhāng zhuōzi) → năm cái bàn

Một số lưu ý quan trọng

• Dùng 兩 (liǎng) trước lượng từ: Trong đa số trường hợp, “hai” trước lượng từ dùng 兩, không dùng 二:

• 兩個學生 (liǎng gè xuéshēng) → hai Học Sinh
• 兩杯茶 (liǎng bēi chá) → hai cốc trà

• Mỗi danh từ đi với một loại lượng từ phù hợp

• 個 (gè) → người, vật chung chung
• 本 (běn) → sách, vở
• 張 (zhāng) → vật phẳng (bàn, giấy, giường…)
• 隻 (zhī) → động vật và một số vật nhỏ

Ví dụ minh họa

• 我有三個朋友。(wǒ yǒu sān gè péngyǒu) → Tôi có ba người bạn.
• 桌上有五本書。(zhuō shàng yǒu wǔ běn shū) → Trên bàn có năm quyển sách.
• 他買了兩張票。(tā mǎi le liǎng zhāng piào) → Anh ấy mua hai tấm vé.

1.13. 數 + 量詞 – Số + Lượng từ

Trong tiếng Trung phồn thể, khi muốn diễn đạt số lượng của một sự vật, không thể chỉ dùng số đếm trực tiếp với danh từ. Thay vào đó, phải dùng cấu trúc:

Trong đó:

• 數字 (shùzì): số đếm (一, 二, 三, 四…)
• 量詞 (liàngcí): lượng từ (個, 本, 張, 隻…)
• 名詞 (míngcí): danh từ (人, 書, 桌子, 狗…)

Ví dụ:

• 一個人 (yī gè rén) → một người
• 三本書 (sān běn shū) → ba quyển sách
• 五張桌子 (wǔ zhāng zhuōzi) → năm cái bàn

Một số lượng từ phổ biến

Lưu ý quan trọng

• Khi nói “hai” trước lượng từ, thường dùng 兩 (liǎng) thay vì 二 (èr):

• 兩個人 (liǎng gè rén) → hai người
• 兩本書 (liǎng běn shū) → hai quyển sách

• Không thể bỏ lượng từ trong câu:

• 三人 (sān rén) → sai trong ngữ pháp thông thường
• 三個人 (sān gè rén) → đúng: ba người

4. Ví dụ minh họa

• 我有三個朋友。 (wǒ yǒu sān gè péngyǒu) → Tôi có ba người bạn
• 桌上有五本書。 (zhuō shàng yǒu wǔ běn shū) → Trên bàn có năm quyển sách
• 他買了兩張票。 (tā mǎi le liǎng zhāng piào) → Anh ấy mua hai tấm vé
• 我家有四隻貓。 (wǒ jiā yǒu sì zhī māo) → Nhà tôi có bốn con mèo

1.14. 誰 – Ai? (Chủ ngữ hoặc tân ngữ)

Trong tiếng Trung phồn thể, 誰 (shéi / shuí) có nghĩa là ai. Đây là từ để hỏi dùng khi muốn xác định người nào đó. Nó có thể đứng ở vị trí chủ ngữ hoặc tân ngữ trong câu.

Lưu ý quan trọng

• 誰 có hai cách đọc: shéi (phổ biến trong khẩu ngữ) và shuí (trang trọng, văn viết).
• Trong câu hỏi, 誰 thường đi kèm với động từ hoặc động từ + tân ngữ để làm rõ ý nghĩa.
• Không cần thêm lượng từ sau 誰, vì nó đã mang nghĩa “người nào”.

Ví dụ:

• 誰在門口？ (shéi zài ménkǒu?) → Ai đang ở cửa?
• 你喜歡誰？ (nǐ xǐhuān shéi?) → Bạn thích ai?
• 誰幫助了你？ (shéi bāngzhù le nǐ?) → Ai đã giúp bạn?
• 你跟誰一起去？ (nǐ gēn shéi yīqǐ qù?) → Bạn đi cùng với ai?

1.15. 哪裡 / 哪兒 – Ở đâu

Trong tiếng Trung phồn thể, 哪裡 (nǎlǐ) và 哪兒 (nǎr) đều mang nghĩa là ở đâu. Đây là từ để hỏi vị trí, địa điểm. Tùy vùng miền, cách dùng có sự khác biệt:

• 哪裡 (nǎlǐ): thường dùng ở Đài Loan và trong văn viết.
• 哪兒 (nǎr): thường dùng ở Bắc Kinh và miền Bắc Trung Quốc, mang tính khẩu ngữ.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 你要去哪裡？ (nǐ yào qù nǎlǐ?) → Bạn muốn đi đâu?
• 你在哪兒？ (nǐ zài nǎr?) → Bạn đang ở đâu?
• 圖書館在哪裡？ (túshūguǎn zài nǎlǐ?) → Thư viện ở đâu?

Dùng làm chủ ngữ hoặc tân ngữ

• Khi làm chủ ngữ, câu hỏi tập trung vào địa điểm là chủ thể.. Ví dụ: 哪裡有超市？ (nǎlǐ yǒu chāoshì?) → Ở đâu có siêu thị?
• Khi làm tân ngữ, câu hỏi tập trung vào hành động hướng đến địa điểm. Ví dụ: 你要去哪兒？ (nǐ yào qù nǎr?) → Bạn muốn đi đâu?

1.16. A-not-A – Mẫu câu nghi vấn lặp từ

Trong tiếng Trung phồn thể, một dạng câu hỏi rất phổ biến là A-not-A. Đây là mẫu câu nghi vấn lặp từ, dùng để hỏi có hay không, tương tự như “… có phải không?” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 你是不是學生？ (nǐ shì bù shì xuéshēng?) → Bạn có phải là Học Sinh không?
• 他喜不喜歡中國菜？ (tā xǐ bù xǐhuān Zhōngguó cài?) → Anh ấy có thích món ăn Trung Quốc không?
• 今天熱不熱？ (jīntiān rè bù rè?) → Hôm nay có nóng không?

Biến thể với 沒 (méi): Khi câu hỏi liên quan đến hành động đã xảy ra hay chưa, ta dùng:

Cấu trúc:

Ví dụ:

• 你去沒去學校？ (nǐ qù méi qù xuéxiào?) → Bạn đã đi học chưa?
• 他看沒看電視？ (tā kàn méi kàn diànshì?) → Anh ấy đã xem ti vi chưa?

Lưu ý quan trọng

• Mẫu câu A-not-A thường dùng trong khẩu ngữ, ngắn gọn và tự nhiên hơn so với câu hỏi dùng 嗎 (ma):

• 你是不是學生？ (nǐ shì bù shì xuéshēng?) → Bạn có phải là Học Sinh không?
• 你是學生嗎？ (nǐ shì xuéshēng ma?) → Bạn là Học Sinh à?

• Với động từ đa âm tiết, có thể lặp lại toàn bộ hoặc chỉ phần chính:

• 喜不喜歡 (xǐ bù xǐhuān) → thích hay không thích
• 喜歡不喜歡 (xǐhuān bù xǐhuān) → thích hay không thích (cách nói đầy đủ hơn)

1.17. 怎麼 – Như thế nào / làm sao

Trong tiếng Trung phồn thể, 開始 (kāishǐ) là động từ/giới từ dùng để diễn đạt hành động bắt đầu làm gì đó, tương đương với “bắt đầu” trong tiếng Việt.

Ý nghĩa: biểu thị hành động bắt đầu thực hiện một việc nào đó.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我開始學中文。 (wǒ kāishǐ xué Zhōngwén) → Tôi bắt đầu học tiếng Trung
• 他開始工作了。 (tā kāishǐ gōngzuò le) → Anh ấy bắt đầu làm việc rồi
• 我們開始吃飯吧。 (wǒmen kāishǐ chī fàn ba) → Chúng ta bắt đầu ăn cơm đi

Ý nghĩa của 開始 trong câu

• Biểu thị thời điểm bắt đầu hành động. Ví dụ, 學生開始上課。 (xuéshēng kāishǐ shàngkè) → Học Sinh bắt đầu vào học
• Nhấn mạnh sự khởi đầu của một quá trình. Ví dụ, 比賽開始了。 (bǐsài kāishǐ le) → Trận đấu đã bắt đầu
• Có thể đi kèm với thời gian để xác định rõ lúc bắt đầu. Ví dụ, 我們九點開始上課。 (wǒmen jiǔ diǎn kāishǐ shàngkè) → Chúng tôi bắt đầu học lúc 9 giờ

1.18. V了1 – Động từ + 了 (đã làm gì)

Trong tiếng Trung phồn thể, 了 (le) là một trợ từ ngữ pháp rất quan trọng. Khi đặt sau động từ, nó biểu thị rằng hành động đã xảy ra, đã hoàn thành, tương đương với “đã làm gì” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我吃了飯。 (wǒ chī le fàn) → Tôi đã ăn cơm
• 他看了書。 (tā kàn le shū) → Anh ấy đã đọc sách
• 我們去了中國。 (wǒmen qù le Zhōngguó) → Chúng tôi đã đi Trung Quốc

Ý nghĩa của 了 trong cấu trúc này

• 了 nhấn mạnh hành động đã hoàn tất, không còn ở trạng thái chưa xảy ra.
• Khác với thì quá khứ trong tiếng Việt, 了 không chỉ ra thời điểm cụ thể mà chỉ cho biết hành động đã được thực hiện.

Ví dụ:

• 我買了衣服。 (wǒ mǎi le yīfú) → Tôi đã mua quần áo
• 他寫了信。 (tā xiě le xìn) → Anh ấy đã viết thư

Lưu ý quan trọng

• 了 thường đi ngay sau động từ chính.
• Nếu câu có tân ngữ, 了 đặt sau động từ, trước tân ngữ.
• Trong một số trường hợp, 了 có thể xuất hiện ở cuối câu để nhấn mạnh sự thay đổi trạng thái (cách dùng khác, V了2).

Ví dụ:

• 我看了電影。 (wǒ kàn le diànyǐng) → Tôi đã xem phim
• 他喝了茶。 (tā hē le chá) → Anh ấy đã uống trà

1.19. 和1 – Liên từ “và”

Trong tiếng Trung phồn thể, 和 (hé) là một liên từ dùng để nối hai hoặc nhiều danh từ, cụm danh từ hoặc đại từ, mang nghĩa “và” trong tiếng Việt. Đây là cách diễn đạt phổ biến khi liệt kê các sự vật, người hoặc khái niệm.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我和你 (wǒ hé nǐ) → tôi và bạn
• 老師和學生 (lǎoshī hé xuéshēng) → thầy giáo và Học Sinh
• 中國和越南 (Zhōngguó hé Yuènán) → Trung Quốc và Việt Nam

Cách dùng 和 trong câu

• 和 thường nối danh từ hoặc đại từ, không nối động từ hay tính từ.
• Khi nối nhiều thành phần, có thể dùng nhiều lần 和: 爸爸和媽媽和我 (bàba hé māma hé wǒ) → bố và mẹ và tôi
• Trong văn viết trang trọng, có thể thay 和 bằng các liên từ khác như 與 (yǔ) hoặc 跟 (gēn), nhưng 和 vẫn là cách phổ biến trong khẩu ngữ.

Lưu ý quan trọng

和 chỉ nối ngang hàng, không biểu thị quan hệ nguyên nhân – kết quả hay lựa chọn.

Không dùng 和 để nối động từ:

• 我喜歡和吃。 (sai)
• 我喜歡吃和喝。 (wǒ xǐhuān chī hé hē) → Tôi thích ăn và uống

Khi nối người với hành động, thường dùng 跟 (gēn) thay vì 和: 我跟朋友一起去看電影。 (wǒ gēn péngyǒu yīqǐ qù kàn diànyǐng) → Tôi cùng bạn đi xem phim

1.20. 沒（有) – Phủ định quá khứ hoặc phủ định sự tồn tại

Trong tiếng Trung phồn thể, 沒（有）(méi / méiyǒu) là một từ phủ định quan trọng. Nó thường được dùng để:

• Phủ định hành động đã xảy ra trong quá khứ.
• Phủ định sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.

Lưu ý quan trọng

• 沒（有） dùng cho quá khứ hoặc sự tồn tại, trong khi 不 (bù) dùng cho hiện tại, tương lai hoặc thói quen.

• 我不去學校。 (wǒ bù qù xuéxiào) → Tôi không đi học (thói quen / hiện tại)
• 我昨天沒去學校。 (wǒ zuótiān méi qù xuéxiào) → Hôm qua tôi không đi học (quá khứ)

• Trong khẩu ngữ, người Trung thường chỉ nói 沒 thay vì 沒（有）, nhưng cả hai đều đúng.

1.21. 會1 – Biết / sẽ làm gì (biểu đạt khả năng hoặc tương lai)

Trong tiếng Trung phồn thể, 會 (huì) là một động từ năng nguyện (能願動詞 néngyuàn dòngcí), thường được dùng để:

• Biểu đạt khả năng – biết làm gì, có kỹ năng.
• Biểu đạt tương lai – sẽ làm gì, dự đoán hành động sẽ xảy ra.

Lưu ý quan trọng

• 會 khác với 能 (néng):
• 會 nhấn mạnh kỹ năng học được hoặc hành động sẽ xảy ra
• 能 nhấn mạnh khả năng thực hiện do điều kiện cho phép

Ví dụ:

• 我會游泳。 (wǒ huì yóuyǒng) → Tôi biết bơi (đã học kỹ năng)
• 今天我不能游泳。 (jīntiān wǒ bù néng yóuyǒng) → Hôm nay tôi không thể bơi (do điều kiện không cho phép)

Khi phủ định, dùng 不會 (bú huì):

• 我不會說法文。 (wǒ bú huì shuō Fǎwén) → Tôi không biết nói tiếng Pháp
• 他明天不會來。 (tā míngtiān bú huì lái) → Ngày mai anh ấy sẽ không đến

1.22. V著1 – Động từ + 著 (trạng thái kéo dài)

Trong tiếng Trung phồn thể, 著 (zhe) là một trợ từ động thái (動態助詞 dòngtài zhùcí), thường được đặt sau động từ để biểu thị trạng thái đang tiếp diễn hoặc kéo dài. Nó khác với 了 (le) – nhấn mạnh hành động đã hoàn thành, và khác với 在 (zài) – nhấn mạnh hành động đang diễn ra.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 門開著。 (mén kāi zhe) → Cửa đang mở
• 燈亮著。 (dēng liàng zhe) → Đèn đang sáng
• 他笑著說話。 (tā xiào zhe shuōhuà) → Anh ấy vừa cười vừa nói

Ý nghĩa của 著

• Biểu thị trạng thái duy trì: hành động hoặc tình huống đang tiếp tục tồn tại
• Nhấn mạnh kết quả kéo dài: khác với 在 (zài) – chỉ quá trình, 著 (zhe) nhấn mạnh trạng thái sau khi hành động đã xảy ra

Ví dụ:

• 牆上掛著一幅畫。 (qiáng shàng guà zhe yī fú huà) → Trên tường đang treo một bức tranh
• 桌子上放著一本書。 (zhuōzi shàng fàng zhe yī běn shū) → Trên bàn đang đặt một quyển sách

Lưu ý quan trọng

• 著 (zhe) chỉ dùng cho trạng thái hiện tại hoặc kéo dài, không dùng để chỉ tương lai
• So sánh với các trợ từ khác:

• 在 (zài) → nhấn mạnh hành động đang diễn ra
• 了 (le) → nhấn mạnh hành động đã hoàn thành
• 著 (zhe) → nhấn mạnh trạng thái duy trì

1.23. 序數 – Số thứ tự

Trong tiếng Trung phồn thể, 第 (dì) + 數字 (shùzì) được dùng để biểu thị số thứ tự.

Ví dụ:

• 第一 (dì yī) → thứ nhất
• 第二 (dì èr) → thứ hai
• 第三 (dì sān) → thứ ba
• 第四 (dì sì) → thứ tư

Sử dụng trong câu: 第 + 數字 + 名詞 → chỉ thứ tự của sự vật, người hoặc sự kiện.

Ví dụ:

• 第一個學生 (dì yī gè xuéshēng) → Học Sinh thứ nhất
• 第二本書 (dì èr běn shū) → quyển sách thứ hai
• 第三張票 (dì sān zhāng piào) → tấm vé thứ ba

Lưu ý quan trọngL

• 第 (dì) là dấu hiệu bắt buộc để tạo số thứ tự. Nếu chỉ dùng số đếm (一, 二, 三…), đó là số lượng, không phải thứ tự. Ví dụ:

• 三個學生 (sān gè xuéshēng) → ba Học Sinh (số lượng)
• 第三個學生 (dì sān gè xuéshēng) → Học Sinh thứ ba (thứ tự)

• Khi kết hợp với lượng từ, 第 + số luôn đặt trước lượng từ:

• 第一個人 (dì yī gè rén) → người thứ nhất
• 第二輛車 (dì èr liàng chē) → chiếc xe thứ hai

1.24. 如果 – Câu điều kiện “nếu…”

Trong tiếng Trung phồn thể, 如果 (rúguǒ) có nghĩa là “nếu”. Từ này dùng để mở đầu câu điều kiện, diễn đạt giả thiết hoặc tình huống có thể xảy ra, tương tự như “nếu… thì…” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

• 如果 (rúguǒ): biểu thị giả thiết (nếu).
• 就 (jiù): thường đi kèm để nhấn mạnh kết quả (thì), nhưng có thể lược bỏ.

Ví dụ:

• 如果你努力學習，就會成功。 (rúguǒ nǐ nǔlì xuéxí, jiù huì chénggōng) → Nếu bạn chăm chỉ học tập thì sẽ thành công.
• 如果下雨，我就不去。 (rúguǒ xià yǔ, wǒ jiù bù qù) → Nếu trời mưa thì tôi sẽ không đi.

Biến thể trong cách dùng

• Có thể lược bỏ 就, câu vẫn đúng ngữ pháp. Ví dụ, 如果你來，我很高興。 (rúguǒ nǐ lái, wǒ hěn gāoxìng) → Nếu bạn đến, tôi sẽ rất vui.
• Có thể dùng 要是 (yàoshi) hoặc 假如 (jiǎrú) thay cho 如果, nghĩa tương tự “nếu”. Ví dụ, 要是你有時間，就來我家。 (yàoshi nǐ yǒu shíjiān, jiù lái wǒ jiā) → Nếu bạn có thời gian thì hãy đến nhà tôi.

Lưu ý quan trọng

• 如果 thường đứng đầu câu, nhưng cũng có thể đặt giữa câu để nối hai mệnh đề.
• 就 không bắt buộc, nhưng dùng sẽ làm câu rõ ràng và tự nhiên hơn.
• Trong văn nói, 要是 được dùng nhiều vì thân mật và tự nhiên.
• Trong văn viết trang trọng, 假如 hoặc 若 (ruò) thường được dùng thay thế.

1.25. 可以1 – Có thể / được phép

Trong tiếng Trung phồn thể, 可以 (kěyǐ) là một động từ năng nguyện (能願動詞, néngyuàn dòngcí), thường dùng để diễn đạt:

• Khả năng được phép – có thể làm gì.
• Sự cho phép – được phép làm gì.
• Đề nghị / gợi ý lịch sự – có thể… (dùng trong giao tiếp).

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我可以說中文。 (wǒ kěyǐ shuō Zhōngwén) → Tôi có thể nói tiếng Trung.
• 你可以進來。 (nǐ kěyǐ jìnlái) → Bạn có thể vào.
• 我們可以去看電影。 (wǒmen kěyǐ qù kàn diànyǐng) → Chúng ta có thể đi xem phim.

Ý nghĩa của 可以

Lưu ý quan trọng

• 可以 (kěyǐ) khác với 能 (néng) và 會 (huì):
• 可以 (kěyǐ) → nhấn mạnh sự cho phép hoặc điều kiện cho phép.
• 能 (néng) → nhấn mạnh khả năng thực hiện do điều kiện khách quan.
• 會 (huì) → nhấn mạnh kỹ năng đã học hoặc hành động sẽ xảy ra trong tương lai.

1.26. 要2 – Phải / cần làm gì (dạng nhắc nhở)

Trong tiếng Trung phồn thể, 要 (yào) ngoài nghĩa “muốn” còn có một cách dùng quan trọng là biểu thị sự bắt buộc, cần thiết, tức là phải làm gì. Khi dùng để nhắc nhở, 要 mang nghĩa “phải” hoặc “cần”, tương tự như “phải” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 你要努力學習。 (nǐ yào nǔlì xuéxí) → Bạn phải chăm chỉ học tập.
• 我們要準時到。 (wǒmen yào zhǔnshí dào) → Chúng ta phải đến đúng giờ.
• 學生要聽老師的話。 (xuéshēng yào tīng lǎoshī de huà) → Học Sinh phải nghe lời thầy cô.

Ý nghĩa của 要 trong dạng nhắc nhở

• 要 nhấn mạnh tính bắt buộc, cần thiết.
• Thường dùng trong lời khuyên, lời dặn dò hoặc quy định.
• Khác với 想 (xiǎng – muốn), 要 mang sắc thái mạnh hơn, thiên về nghĩa “phải làm”.

Ví dụ:

• 你要小心。 (nǐ yào xiǎoxīn) → Bạn phải cẩn thận.
• 大家要遵守規則。 (dàjiā yào zūnshǒu guīzé) → Mọi người phải tuân thủ quy tắc.

Lưu ý quan trọng

• Khi phủ định, dùng 不要 (bú yào) → không được / đừng. Ví dụ:

• 不要說話。 (bú yào shuōhuà) → Đừng nói chuyện.
• 不要遲到。 (bú yào chídào) → Không được đi muộn.

• 要 trong dạng nhắc nhở khác với 要 (yào) biểu thị tương lai (sẽ).
• Ví dụ so sánh:

• 我要去北京。 (wǒ yào qù Běijīng) → Tôi sẽ đi Bắc Kinh.
• 你要聽老師的話。 (nǐ yào tīng lǎoshī de huà) → Bạn phải nghe lời thầy cô.

1.27. 要3 – Muốn, có ý định (biểu thị kế hoạch, mong muốn)

Trong tiếng Trung phồn thể, 要 (yào) ngoài nghĩa “phải” còn được dùng để biểu đạt mong muốn, kế hoạch hoặc ý định trong tương lai. Khi sử dụng theo nghĩa này, 要 tương tự như “muốn” hoặc “sẽ” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我要喝水。 (wǒ yào hē shuǐ) → Tôi muốn uống nước.
• 他要買書。 (tā yào mǎi shū) → Anh ấy muốn mua sách.
• 我們要去旅行。 (wǒmen yào qù lǚxíng) → Chúng tôi có ý định đi du lịch.

Ý nghĩa của 要 trong dạng mong muốn / kế hoạch

Lưu ý quan trọng

• 要 trong nghĩa “muốn / có ý định” thường dùng trong khẩu ngữ để diễn đạt kế hoạch rõ ràng.
• Phủ định dùng 不要 (bú yào) → không muốn / đừng. Ví dụ:

• 我不要吃飯。 (wǒ bú yào chī fàn) → Tôi không muốn ăn cơm.
• 不要說話。 (bú yào shuōhuà) → Đừng nói chuyện.

• Cần phân biệt:

• 要 (yào) → muốn, có kế hoạch chắc chắn.
• 想 (xiǎng) → muốn, thiên về ý nghĩ, mong muốn nhẹ nhàng.

1.28. 時量補語 – Bổ ngữ thời lượng

Trong tiếng Trung phồn thể, 時量補語 (shíliàng bǔyǔ) là bổ ngữ chỉ thời lượng của một hành động. Nó dùng để diễn đạt hành động kéo dài trong bao lâu, tương tự như “làm việc trong 2 giờ” hay “ngủ 8 tiếng” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我學了三年中文。 (wǒ xué le sān nián Zhōngwén) → Tôi đã học tiếng Trung 3 năm.
• 他睡了一個小時。 (tā shuì le yī gè xiǎoshí) → Anh ấy đã ngủ 1 tiếng.
• 我們等了半天。 (wǒmen děng le bàn tiān) → Chúng tôi đã đợi nửa ngày.

Vị trí của 時量補語

• Bổ ngữ thời lượng thường đặt sau động từ, trước tân ngữ (nếu có).
• Nếu có 了 (le), 了 đứng ngay sau động từ, rồi mới đến bổ ngữ thời lượng.

Ví dụ:

• 我看了兩個小時的電視。 (wǒ kàn le liǎng gè xiǎoshí de diànshì) → Tôi đã xem ti vi 2 tiếng.
• 他打了一個小時的電話。 (tā dǎ le yī gè xiǎoshí de diànhuà) → Anh ấy đã gọi điện thoại 1 tiếng.

Các cách diễn đạt thời lượng

1.29. 但是 – Liên từ “nhưng”

Trong tiếng Trung phồn thể, 但是 (dànshì) là một liên từ dùng để nối hai mệnh đề, biểu thị sự chuyển hướng hoặc đối lập về ý nghĩa. Từ này tương đương với “nhưng” trong tiếng Việt.

Ý nghĩa của 但是

• Biểu thị sự chuyển hướng nội dung, khi mệnh đề sau có ý trái ngược với mệnh đề trước.
• Nhấn mạnh sự đối lập, giống như “nhưng mà”.
• Tạo sự cân bằng trong câu, giúp diễn đạt tự nhiên và mạch lạc.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我想去旅行，但是沒有時間。(wǒ xiǎng qù lǚxíng, dànshì méiyǒu shíjiān) → Tôi muốn đi du lịch, nhưng không có thời gian.
• 他很聰明，但是不努力。(tā hěn cōngmíng, dànshì bù nǔlì) → Anh ấy rất thông minh, nhưng không chăm chỉ.
• 今天很冷，但是很舒服。(jīntiān hěn lěng, dànshì hěn shūfú) → Hôm nay trời rất lạnh, nhưng lại rất dễ chịu.

Lưu ý quan trọng

• 但是 thường đứng đầu mệnh đề thứ hai.
• Trong khẩu ngữ, có thể thay bằng 可是 (kěshì) hoặc 不過 (búguò), mang nghĩa tương tự nhưng nhẹ và tự nhiên hơn. Ví dụ:

• 我想去，可是沒有錢。(wǒ xiǎng qù, kěshì méiyǒu qián) → Tôi muốn đi, nhưng không có tiền.
• 我很累，不過很高興。(wǒ hěn lèi, búguò hěn gāoxìng) → Tôi rất mệt, nhưng lại rất vui.

• Thông thường:

• 但是 → dùng trong văn viết hoặc ngữ cảnh trang trọng.
• 可是 / 不過 → phổ biến trong hội thoại.

1.30. 能1 – Có thể (khả năng vật lý hoặc điều kiện)

Trong tiếng Trung phồn thể, 能 (néng) là một động từ năng nguyện, dùng để diễn đạt khả năng thực hiện hành động hoặc điều kiện cho phép để làm gì đó. Từ này tương đương với “có thể” trong tiếng Việt, và thường nhấn mạnh khả năng thực tế hoặc yếu tố khách quan.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我能跑。 (wǒ néng pǎo) → Tôi có thể chạy.
• 他能游泳。 (tā néng yóuyǒng) → Anh ấy có thể bơi.
• 我們能去中國。 (wǒmen néng qù Zhōngguó) → Chúng tôi có thể đi Trung Quốc.

Ý nghĩa của 能

Lưu ý quan trọng

• Cần phân biệt 能 (néng) với 會 (huì) và 可以 (kěyǐ):

• 能 (néng) → khả năng thực tế, điều kiện khách quan.
• 會 (huì) → kỹ năng đã học hoặc hành động dự đoán sẽ xảy ra.
• 可以 (kěyǐ) → sự cho phép hoặc khả năng được phép làm.

• Phủ định của 能 là 不能 (bù néng) → không thể. Ví dụ, 我不能去。 (wǒ bù néng qù) → Tôi không thể đi

1.31. V過1 – Kinh nghiệm đã từng

Trong tiếng Trung phồn thể, 過 (guò) là một trợ từ động thái (動態助詞 dòngtài zhùcí), đặt sau động từ để biểu thị trải nghiệm đã từng thực hiện trong quá khứ. Chức năng của nó tương tự “đã từng” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我去過中國。 (wǒ qù guò Zhōngguó) → Tôi đã từng đi Trung Quốc.
• 他看過這部電影。 (tā kàn guò zhè bù diànyǐng) → Anh ấy đã từng xem bộ phim này.
• 我們吃過北京烤鴨。 (wǒmen chī guò Běijīng kǎoyā) → Chúng tôi đã từng ăn vịt quay Bắc Kinh.

Ý nghĩa của 過

• Dùng để nhấn mạnh kinh nghiệm: hành động đã xảy ra ít nhất một lần trong quá khứ.
• Không nhấn mạnh thời điểm cụ thể.
• Khác với 了 (le):

• 看了 → đã xem (hành động hoàn thành)
• 看過 → đã từng xem (trải nghiệm

Lưu ý quan trọng

• 過 diễn đạt trải nghiệm đã từng, không dùng cho hành động đang diễn ra hoặc mang tính bắt buộc.
• Phủ định dùng: 沒 + Động từ + 過. Ví dụ:

我沒去過中國。 (wǒ méi qù guò Zhōngguó) → Tôi chưa từng đi Trung Quốc.

他沒看過這本書。 (tā méi kàn guò zhè běn shū) → Anh ấy chưa từng đọc quyển sách này.

• Có thể kết hợp với 次 (cì – lần) để chỉ số lần trải nghiệm. Ví dụ, 我去過兩次北京。 (wǒ qù guò liǎng cì Běijīng) → Tôi đã từng đi Bắc Kinh hai lần.

1.32. 就1 – Ngay khi… thì…

Trong tiếng Trung phồn thể, 就 (jiù) là một phó từ (副詞 fùcí) dùng để nhấn mạnh sự liên kết nhanh và trực tiếp giữa hai hành động hoặc sự việc. Khi dịch sang tiếng Việt, nó thường mang nghĩa “ngay khi… thì…”, thể hiện hành động xảy ra ngay sau một điều kiện nhất định.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我一到家，就給你打電話。 (wǒ yī dào jiā, jiù gěi nǐ dǎ diànhuà) → Ngay khi tôi về đến nhà thì tôi sẽ gọi cho bạn.
• 他一聽到音樂，就開始跳舞。 (tā yī tīngdào yīnyuè, jiù kāishǐ tiàowǔ) → Ngay khi anh ấy nghe thấy nhạc thì bắt đầu nhảy.
• 我們一見面，就聊得很開心。 (wǒmen yī jiànmiàn, jiù liáo de hěn kāixīn) → Ngay khi chúng tôi gặp nhau thì nói chuyện rất vui vẻ.

Ý nghĩa của 就 trong cấu trúc này

• Nhấn mạnh sự nhanh chóng: hành động xảy ra ngay sau điều kiện.
• Thể hiện tính tất yếu: điều kiện có, kết quả lập tức xuất hiện.
• Tạo cảm giác liền mạch và tự nhiên trong mạch câu.

Ví dụ: 你一叫我，我就來。 (nǐ yī jiào wǒ, wǒ jiù lái) → Ngay khi bạn gọi, tôi sẽ đến.

Lưu ý quan trọng

• Cấu trúc 一… 就… thường xuất hiện trong khẩu ngữ để diễn đạt hành động xảy ra ngay lập tức.
• Thường đi cùng các động từ chỉ hành động nhanh: 到 (dào – đến), 看見 (kànjiàn – nhìn thấy), 聽到 (tīngdào – nghe thấy)…
• Trong văn viết trang trọng, 就 vẫn giữ chức năng thể hiện mối quan hệ điều kiện – kết quả.

1.33. 「的」後接成分省略 – Rút gọn danh từ sau 的

Trong tiếng Trung phồn thể, 的 (de) là một trợ từ dùng để liên kết tính từ, cụm từ hoặc mệnh đề với danh từ. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, danh từ đứng sau 的 có thể được lược bỏ khi ngữ cảnh đã đủ rõ để người nghe tự hiểu. Hiện tượng này gọi là 「的」後接成分省略 – rút gọn danh từ đứng sau 的.

Cấu trúc cơ bản

Khi danh từ đã được xác định trong ngữ cảnh, phần 名詞 (míngcí) có thể được省略 (shěnglüè) – lược bỏ.

Ví dụ:

• 這是我的。 (zhè shì wǒ de) → Đây là của tôi. (Danh từ “東西” – đồ vật – được lược bỏ)
• 紅色的比藍色的好看。 (hóngsè de bǐ lánsè de hǎokàn) → Cái màu đỏ đẹp hơn cái màu xanh. (Danh từ “衣服” – quần áo – được lược bỏ)
• 他的是新的，我的是舊的。 (tā de shì xīn de, wǒ de shì jiù de) → Của anh ấy là mới, của tôi là cũ. (Danh từ “手機” – điện thoại – được lược bỏ)

Ý nghĩa và tác dụng của hiện tượng lược bỏ

• Giúp câu văn ngắn gọn và tự nhiên hơn.
• Người nghe vẫn hiểu nhờ vào ngữ cảnh đã được xác lập trước đó.
• Thường gặp trong khẩu ngữ và hội thoại hàng ngày

1.34. 會2 – Có biết làm gì không (câu hỏi năng lực)

Trong tiếng Trung phồn thể, 會 (huì) ngoài ý nghĩa chỉ khả năng (biết làm gì) và diễn tả tương lai (sẽ làm gì), còn được dùng rất phổ biến trong các câu hỏi về năng lực. Cấu trúc này giúp hỏi xem ai đó có biết làm một việc nào đó hay không, tương tự như cách nói “có biết… không?” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản của câu hỏi năng lực

Ví dụ:

• 你會說中文嗎？ (nǐ huì shuō Zhōngwén ma?) → Bạn có biết nói tiếng Trung không?
• 他會游泳嗎？ (tā huì yóuyǒng ma?) → Anh ấy có biết bơi không?
• 你會開車嗎？ (nǐ huì kāichē ma?) → Bạn có biết lái xe không?

Cách trả lời câu hỏi năng lực

Lưu ý quan trọng

• 會 (huì) trong câu hỏi năng lực nhấn mạnh kỹ năng đã học được. Không dùng 能 (néng) trong trường hợp này, vì 能 diễn đạt điều kiện hoặc khả năng về mặt thể chất, hoàn cảnh. So sánh:

• 你能游泳嗎？ (nǐ néng yóuyǒng ma?) → Bạn có thể bơi không? (hỏi về điều kiện, ví dụ sức khỏe, thời gian)
• 你會游泳嗎？ (nǐ huì yóuyǒng ma?) → Bạn có biết bơi không? (hỏi về kỹ năng)

• Trong giao tiếp thường ngày, người nói có thể bỏ 嗎 (ma) và dùng ngữ điệu để đặt câu hỏi. Ví dụ, 你會游泳？ (nǐ huì yóuyǒng?) → Bạn biết bơi à?

1.35. 能2 – Không thể do điều kiện sức khỏe / hoàn cảnh

Trong tiếng Trung phồn thể, 能 (néng) không chỉ dùng để diễn đạt khả năng vật lý hoặc điều kiện cho phép, mà còn thường xuất hiện trong câu phủ định để nói về việc không thể làm gì do sức khỏe, hoàn cảnh hoặc điều kiện khách quan. Cách diễn đạt này tương tự như “không thể” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我今天不能去上班。 (wǒ jīntiān bù néng qù shàngbān) → Hôm nay tôi không thể đi làm (do sức khỏe hoặc hoàn cảnh).
• 他生病了，不能參加比賽。 (tā shēngbìng le, bù néng cānjiā bǐsài) → Anh ấy bị bệnh, không thể tham gia cuộc thi.
• 我們太忙，不能去旅行。 (wǒmen tài máng, bù néng qù lǚxíng) → Chúng tôi quá bận, không thể đi du lịch.

Ý nghĩa của 不能 (bù néng)

Lưu ý quan trọng

不能 (bù néng) khác với 不會 (bú huì) và 不可以 (bù kěyǐ):

• 不能 (bù néng): không thể làm vì sức khỏe, hoàn cảnh hoặc điều kiện khách quan.
• 不會 (bú huì): không biết làm, thiếu kỹ năng.
• 不可以 (bù kěyǐ): không được phép làm, do quy định hoặc luật lệ.

Ví dụ so sánh:

• 我不能跑。 (wǒ bù néng pǎo) → Tôi không thể chạy (do sức khỏe).
• 我不會跑。 (wǒ bú huì pǎo) → Tôi không biết chạy (không có kỹ năng).
• 這裡不可以跑。 (zhèlǐ bù kěyǐ pǎo) → Ở đây không được phép chạy (do quy định).

1.36. 要1 – Sắp làm gì (biểu thị hành động sắp xảy ra)

Trong tiếng Trung phồn thể, 要 (yào) ngoài nghĩa “phải” và “muốn” còn được dùng để biểu thị hành động sắp xảy ra trong tương lai gần. Khi dùng theo nghĩa này, 要 tương đương với “sắp” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 火車要開了。 (huǒchē yào kāi le) → Tàu hỏa sắp chạy rồi.
• 天要下雨了。 (tiān yào xià yǔ le) → Trời sắp mưa rồi.
• 我們要考試了。 (wǒmen yào kǎoshì le) → Chúng tôi sắp thi rồi.

Ý nghĩa của 要 trong dạng “sắp”

• Biểu thị hành động sắp xảy ra, nhấn mạnh tính cấp bách hoặc tương lai gần.
• Thường đi kèm với 了 (le) ở cuối câu để nhấn mạnh sự việc sắp diễn ra.
• Dùng trong cả văn nói và văn viết, đặc biệt trong các tình huống thông báo, cảnh báo.

Phân biệt 要 (yào) / 快要 (kuài yào) / 會 (huì)

1.37. 賓 + 被 + V – Câu bị động với 被

Trong tiếng Trung phồn thể, 被 (bèi) là một giới từ thường dùng để tạo câu bị động, diễn đạt hành động mà chủ thể chịu tác động chứ không phải là người thực hiện. Nó tương đương với “bị/được” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 門被風吹開了。 (mén bèi fēng chuī kāi le) → Cánh cửa bị gió thổi mở ra.
• 他被老師批評了。 (tā bèi lǎoshī pīpíng le) → Anh ấy bị thầy giáo phê bình.
• 書被孩子弄壞了。 (shū bèi háizi nòng huài le) → Quyển sách bị đứa trẻ làm hỏng.

Ý nghĩa của 被 trong câu bị động

• Nhấn mạnh đối tượng chịu tác động, tức người hoặc vật bị ảnh hưởng bởi hành động.
• Ngữ khí thường mang sắc thái tiêu cực (bị phê bình, bị mất, bị hỏng…), nhưng cũng có thể dùng trong trường hợp trung tính hoặc tích cực.

Lưu ý quan trọng

• Chủ thể gây ra hành động có thể lược bỏ nếu không cần thiết hoặc không rõ ràng:
  門被打開了。 (mén bèi dǎkāi le) → Cánh cửa bị mở ra.
• 被 thường dùng trong văn viết hoặc khi muốn nhấn mạnh tính bị động. Trong khẩu ngữ, người Trung còn dùng các cách khác:

• 給 (gěi): 我給他罵了。 (wǒ gěi tā mà le) → Tôi bị anh ấy mắng.
• 讓 (ràng): 我讓雨淋了。 (wǒ ràng yǔ lín le) → Tôi bị mưa làm ướt.

• Không dùng 被 cho mọi trường hợp. Nếu hành động mang tính chủ động hoặc không cần nhấn mạnh đối tượng chịu tác động, không cần dùng bị động.

1.38. 可以2 – Có thể hiểu/nhìn/thấy (khả năng tiếp nhận)

Trong tiếng Trung phồn thể, 可以 (kěyǐ) ngoài nghĩa “có thể / được phép” còn dùng để diễn đạt khả năng tiếp nhận – tức là có thể nhìn thấy, nghe thấy, cảm nhận hoặc hiểu được điều gì đó. Đây là một cách dùng quan trọng, giúp người học phân biệt giữa khả năng tiếp nhận và khả năng thực hiện hành động.

Ý nghĩa: biểu thị khả năng tiếp nhận bằng giác quan hoặc nhận thức.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我可以看見你。 (wǒ kěyǐ kànjiàn nǐ) → Tôi có thể nhìn thấy bạn
• 他可以聽到音樂。 (tā kěyǐ tīngdào yīnyuè) → Anh ấy có thể nghe thấy âm nhạc
• 我們可以理解這個問題。 (wǒmen kěyǐ lǐjiě zhè gè wèntí) → Chúng tôi có thể hiểu vấn đề này

Ý nghĩa của 可以 trong khả năng tiếp nhận

• Khả năng nhìn thấy. Ví dụ, 我可以看到山。 (wǒ kěyǐ kàn dào shān) → Tôi có thể nhìn thấy ngọn núi
• Khả năng nghe thấy. Ví dụ, 你可以聽到鳥叫聲嗎？ (nǐ kěyǐ tīngdào niǎo jiào shēng ma?) → Bạn có thể nghe thấy tiếng chim hót không?
• Khả năng cảm nhận / hiểu. Ví dụ, 學生可以理解老師的意思。 (xuéshēng kěyǐ lǐjiě lǎoshī de yìsi) → Học Sinh có thể hiểu ý của thầy giáo

Lưu ý quan trọng

可以 (kěyǐ) trong nghĩa này khác với 能 (néng):

• 可以 (kěyǐ) → nhấn mạnh khả năng tiếp nhận bằng giác quan hoặc nhận thức
• 能 (néng) → nhấn mạnh khả năng thực hiện hành động, do điều kiện, sức khỏe, hoàn cảnh

Ví dụ so sánh:

• 我可以看見你。 (wǒ kěyǐ kànjiàn nǐ) → Tôi có thể nhìn thấy bạn (khả năng tiếp nhận)
• 我能跑。 (wǒ néng pǎo) → Tôi có thể chạy (khả năng thực hiện hành động)

Trong nhiều trường hợp, 可以 còn mang nghĩa “được phép”, nhưng khi đi với động từ liên quan giác quan hoặc nhận thức thì nghĩa chính là khả năng tiếp nhận.

1.39. 跟2 – Nói chuyện với ai / làm gì cùng ai

Trong tiếng Trung phồn thể, 跟 (gēn) là một giới từ dùng để diễn đạt quan hệ “với ai” hoặc “cùng ai” trong một hành động. Khi đi với động từ, nó biểu thị đối tượng giao tiếp hoặc người cùng tham gia hành động.

Ý nghĩa: 跟 chỉ người đi kèm hoặc đối tượng giao tiếp.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我跟你說話。 (wǒ gēn nǐ shuōhuà) → Tôi nói chuyện với bạn.
• 他跟老師學中文。 (tā gēn lǎoshī xué Zhōngwén) → Anh ấy học tiếng Trung với thầy giáo.
• 我們跟朋友一起去旅行。 (wǒmen gēn péngyǒu yīqǐ qù lǚxíng) → Chúng tôi đi du lịch cùng bạn bè.

Ý nghĩa của 跟 trong câu

Lưu ý quan trọng

• 跟 (gēn) thường đi kèm với các động từ giao tiếp hoặc hành động có tính tương tác: 說話 (shuōhuà – nói chuyện), 聊天 (liáotiān – trò chuyện), 學 (xué – học), 打球 (dǎ qiú – chơi bóng)…
• Có thể thêm 一起 (yīqǐ – cùng nhau) để nhấn mạnh hành động chung:
  我跟他一起去看電影。 (wǒ gēn tā yīqǐ qù kàn diànyǐng) → Tôi cùng anh ấy đi xem phim.
• Trong một số trường hợp, 跟 có thể thay bằng 和 (hé), nhưng 跟 thiên về khẩu ngữ, tự nhiên hơn.

1.40. 想 – Muốn / nghĩ / nhớ

Trong tiếng Trung phồn thể, 想 (xiǎng) là một động từ năng nguyện đồng thời cũng là động từ thường, có nhiều cách dùng khác nhau. Nó có thể mang nghĩa muốn làm gì, suy nghĩ về điều gì hoặc nhớ ai đó. Đây là một từ rất phổ biến trong giao tiếp hàng ngày.

Cấu trúc và cách dùng cơ bản

Lưu ý quan trọng

想 (xiǎng) khác với 要 (yào):

• 想 → muốn, thiên về ý nghĩ, mong muốn nhẹ nhàng.
• 要 → muốn, mang sắc thái mạnh hơn, thể hiện quyết tâm hoặc kế hoạch chắc chắn.

Ví dụ so sánh:

• 我想去北京。 (wǒ xiǎng qù Běijīng) → Tôi muốn đi Bắc Kinh (ý nghĩ, mong muốn).
• 我要去北京。 (wǒ yào qù Běijīng) → Tôi sẽ đi Bắc Kinh (ý định chắc chắn).

Khi dùng với nghĩa “nhớ”, 想 thường đi kèm với người hoặc sự vật, không cần thêm động từ.

1.41. 和2 – Làm gì cùng ai (giống 跟 nhưng trang trọng hơn)

Trong tiếng Trung phồn thể, 和 (hé) là một giới từ dùng để diễn đạt quan hệ “cùng ai” hoặc “với ai” trong hành động. Về ý nghĩa, 和 gần giống với 跟 (gēn), nhưng thường mang sắc thái trang trọng hơn, dùng trong văn viết hoặc tình huống chính thức.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我和你一起學中文。 (wǒ hé nǐ yīqǐ xué Zhōngwén) → Tôi cùng bạn học tiếng Trung.
• 他和老師討論問題。 (tā hé lǎoshī tǎolùn wèntí) → Anh ấy thảo luận vấn đề với thầy giáo.
• 我們和朋友去旅行。 (wǒmen hé péngyǒu qù lǚxíng) → Chúng tôi đi du lịch cùng bạn bè.

Ý nghĩa của 和 trong câu

Lưu ý quan trọng

和 (hé) và 跟 (gēn) đều có nghĩa “cùng / với”, nhưng có sự khác biệt:

• 跟 (gēn) → thiên về khẩu ngữ, tự nhiên, dùng trong giao tiếp hàng ngày.
• 和 (hé) → thiên về văn viết, trang trọng, dùng trong hợp đồng, văn bản, hoặc tình huống chính thức.

Ví dụ so sánh:

• 我跟你去看電影。 (wǒ gēn nǐ qù kàn diànyǐng) → Tôi đi xem phim cùng bạn. (khẩu ngữ, thân mật)
• 我和你一起去看電影。 (wǒ hé nǐ yīqǐ qù kàn diànyǐng) → Tôi cùng bạn đi xem phim. (trang trọng hơn, văn viết)

Có thể thêm 一起 (yīqǐ – cùng nhau) để nhấn mạnh hành động làm chung.

1.42. 從1 – Từ đâu (biểu thị điểm xuất phát)

Trong tiếng Trung phồn thể, 從 (cóng) là một giới từ dùng để biểu thị điểm xuất phát của hành động hoặc sự việc, tương đương với “từ” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我從家裡出發。 (wǒ cóng jiālǐ chūfā) → Tôi xuất phát từ nhà.
• 他從北京來。 (tā cóng Běijīng lái) → Anh ấy đến từ Bắc Kinh.
• 我們從早上開始工作。 (wǒmen cóng zǎoshang kāishǐ gōngzuò) → Chúng tôi bắt đầu làm việc từ buổi sáng.

Ý nghĩa của 從

• Điểm xuất phát về không gian (địa điểm), ví dụ 火車從上海開往廣州。 (huǒchē cóng Shànghǎi kāiwǎng Guǎngzhōu) → Tàu hỏa đi từ Thượng Hải đến Quảng Châu.
• Điểm xuất phát về thời gian, ví dụ 我們從明天開始上課。 (wǒmen cóng míngtiān kāishǐ shàngkè) → Chúng tôi bắt đầu học từ ngày mai.
• Nguồn gốc / xuất xứ, ví dụ 這些東西是從中國來的。 (zhèxiē dōngxī shì cóng Zhōngguó lái de) → Những thứ này đến từ Trung Quốc.

Lưu ý quan trọng

• 從 (cóng) thường đi với các động từ chỉ sự di chuyển: 來 (lái – đến), 去 (qù – đi), 出發 (chūfā – xuất phát), 回 (huí – trở về)…
• Khi biểu thị thời gian, 從 thường đi kèm với 開始 (kāishǐ – bắt đầu).
• Trong văn viết trang trọng, 自 (zì) cũng có nghĩa “từ”, nhưng mang sắc thái trang trọng hơn so với 從.

1.43. 用 – Dùng cái gì để làm gì

Trong tiếng Trung phồn thể, 用 (yòng) là một động từ/giới từ thường dùng để diễn đạt hành động “dùng cái gì để làm gì”, tương đương với “dùng / sử dụng” trong tiếng Việt.

1. Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我用筆寫字。 (wǒ yòng bǐ xiě zì) → Tôi dùng bút để viết chữ.
• 他用筷子吃飯。 (tā yòng kuàizi chī fàn) → Anh ấy dùng đũa để ăn cơm.
• 我們用中文交流。 (wǒmen yòng Zhōngwén jiāoliú) → Chúng tôi dùng tiếng Trung để giao tiếp.

Lưu ý quan trọng

• 用 (yòng) thường đứng trước công cụ, phương tiện, ngôn ngữ hoặc nguyên liệu.
• Khi muốn nhấn mạnh mục đích, có thể thêm 來 (lái) sau 用. Ví dụ, 我用手機來上網。 (wǒ yòng shǒujī lái shàngwǎng) → Tôi dùng điện thoại để lên mạng.
• Trong văn viết trang trọng, có thể dùng 以 (yǐ) thay cho 用, mang sắc thái trang trọng hơn. Ví dụ, 以筆寫字。 (yǐ bǐ xiě zì) → Dùng bút để viết chữ.

1.44. 在2 / 正在 – Hành động đang diễn ra

Trong tiếng Trung phồn thể, 在 (zài) và 正在 (zhèngzài) là phó từ (副詞 fùcí) dùng để biểu thị hành động đang diễn ra ở hiện tại, tương đương với “đang” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我在吃飯。 (wǒ zài chī fàn) → Tôi đang ăn cơm.
• 他正在看書。 (tā zhèngzài kàn shū) → Anh ấy đang đọc sách.
• 我們在上課。 (wǒmen zài shàngkè) → Chúng tôi đang học.

Ý nghĩa và sắc thái

Lưu ý quan trọng

• 在 và 正在 đều đứng trước động từ chính.

• 正在 mang sắc thái mạnh hơn, dùng khi muốn nhấn mạnh hành động diễn ra ngay lúc nói.
• Trong giao tiếp hàng ngày, 在 được dùng phổ biến hơn vì ngắn gọn và tự nhiên.

• Có thể thêm 呢 (ne) ở cuối câu để nhấn mạnh trạng thái đang diễn ra. Ví dụ, 我在看電視呢。 (wǒ zài kàn diànshì ne) → Tôi đang xem ti vi đấy.

1.45. 呢1 – Câu hỏi ngược lại / còn… thì sao?

Trong tiếng Trung phồn thể, 呢 (ne) là một trợ từ ngữ khí (語氣助詞 yǔqì zhùcí). Một cách dùng phổ biến của 呢 là để đặt câu hỏi ngược lại hoặc hỏi tiếp diễn, tương đương với “còn… thì sao?” trong tiếng Việt. Đây là cách nói tự nhiên trong hội thoại hàng ngày.

Ý nghĩa: hỏi ngược lại hoặc hỏi tiếp diễn về tình huống tương tự.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我很好，你呢？ (wǒ hěn hǎo, nǐ ne?) → Tôi rất khỏe, còn bạn thì sao?
• 他在學中文，你呢？ (tā zài xué Zhōngwén, nǐ ne?) → Anh ấy đang học tiếng Trung, còn bạn thì sao?
• 我喜歡看電影，你呢？ (wǒ xǐhuān kàn diànyǐng, nǐ ne?) → Tôi thích xem phim, còn bạn thì sao?

Ý nghĩa trong câu hỏi ngược lại

• Hỏi tình trạng tương tự. Ví dụ, 我在吃飯，你呢？ (wǒ zài chī fàn, nǐ ne?) → Tôi đang ăn cơm, còn bạn thì sao?
• Hỏi tiếp diễn. Ví dụ, 今天很冷，明天呢？ (jīntiān hěn lěng, míngtiān ne?) → Hôm nay rất lạnh, còn ngày mai thì sao?
• Hỏi về đối tượng khác. Ví dụ, 這本書很有趣，那本呢？ (zhè běn shū hěn yǒuqù, nà běn ne?) → Quyển sách này rất thú vị, còn quyển kia thì sao?

Lưu ý

• 呢 (ne) thường đứng cuối câu, tạo cảm giác nhẹ nhàng, tự nhiên.
• Khác với 嗎 (ma) dùng để đặt câu hỏi chung, 呢 thiên về hỏi ngược lại hoặc hỏi tiếp diễn.

Ví dụ so sánh:

• 你喜歡看電影嗎？ (nǐ xǐhuān kàn diànyǐng ma?) → Bạn có thích xem phim không?
• 我喜歡看電影，你呢？ (wǒ xǐhuān kàn diànyǐng, nǐ ne?) → Tôi thích xem phim, còn bạn thì sao?
• Trong hội thoại, 呢 giúp câu hỏi ngắn gọn, thân mật và không cần lặp lại toàn bộ câu.

1.46. 雖然…可是 – Mặc dù… nhưng…

Trong tiếng Trung phồn thể, cấu trúc 雖然…可是… dùng để diễn đạt sự đối lập giữa hai mệnh đề, tương đương với “mặc dù… nhưng…” trong tiếng Việt. Đây là một mẫu câu phổ biến trong cả văn nói và văn viết.

Ý nghĩa: Mệnh đề A nêu ra một sự thật hoặc tình huống, mệnh đề B thể hiện kết quả hoặc ý kiến trái ngược.

• 雖然 (suīrán): biểu thị sự nhượng bộ, thừa nhận một sự thật.
• 可是 (kěshì): đưa ra ý kiến hoặc kết quả trái ngược với mệnh đề trước.

Cấu trúc này thường được dùng để nhấn mạnh sự mâu thuẫn giữa điều kiện và kết quả.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 雖然天氣很冷，可是他還出去跑步。 (suīrán tiānqì hěn lěng, kěshì tā hái chūqù pǎobù) → Mặc dù thời tiết rất lạnh, nhưng anh ấy vẫn ra ngoài chạy bộ.
• 雖然我很忙，可是我會幫你。 (suīrán wǒ hěn máng, kěshì wǒ huì bāng nǐ) → Mặc dù tôi rất bận, nhưng tôi sẽ giúp bạn.
• 雖然這本書很貴，可是很有用。 (suīrán zhè běn shū hěn guì, kěshì hěn yǒuyòng) → Mặc dù quyển sách này rất đắt, nhưng rất hữu ích.

Lưu ý quan trọng

• Trong khẩu ngữ, 可是 (kěshì) có thể thay bằng 但是 (dànshì) hoặc 不過 (búguò), nghĩa tương tự “nhưng”. Ví dụ, 雖然今天下雨，但是我們還是去上課。 (suīrán jīntiān xià yǔ, dànshì wǒmen háishì qù shàngkè) → Mặc dù hôm nay trời mưa, nhưng chúng tôi vẫn đi học.

• Có thể lược bỏ 可是 nếu ngữ cảnh rõ ràng, nhưng thường giữ lại để câu cân đối và rõ nghĩa. Ví dụ, 雖然我很累，我還要完成作業。 (suīrán wǒ hěn lèi, wǒ hái yào wánchéng zuòyè) → Mặc dù tôi rất mệt, tôi vẫn phải hoàn thành bài tập.

1.47. N + 們 – Danh từ số nhiều (các…)

Trong tiếng Trung phồn thể, 們 (men) là một hậu tố thường được thêm sau danh từ chỉ người hoặc đại từ nhân xưng để biểu thị số nhiều, tương đương với “các…” trong tiếng Việt.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我們 (wǒmen) → Chúng tôi / chúng ta
• 你們 (nǐmen) → Các bạn
• 他們 (tāmen) → Họ (nam)
• 她們 (tāmen) → Họ (nữ)
• 同學們 (tóngxuémen) → Các bạn Học Sinh / các bạn học

Ý nghĩa và phạm vi sử dụng

• Biểu thị số nhiều: Khi thêm 們 vào sau đại từ hoặc danh từ chỉ người, nghĩa chuyển thành số nhiều.
• Chỉ dùng cho người: 們 không gắn với danh từ chỉ vật, sự vật hay động vật. Ví dụ, không nói 桌子們 (zhuōzi men) để chỉ “các cái bàn”.
• Tính chất khẩu ngữ: Thường dùng trong giao tiếp hàng ngày; văn viết cũng sử dụng nhưng ít hơn.

Lưu ý: 們 không phải lúc nào cũng bắt buộc. Trong nhiều trường hợp, ngữ cảnh đã rõ ràng thì có thể bỏ 們. Ví dụ:

• 學生在教室。 (xuéshēng zài jiàoshì) → Học Sinh ở trong lớp (có thể là số ít hoặc số nhiều, tùy ngữ cảnh)
• 學生們在教室。 (xuéshēngmen zài jiàoshì) → Các Học Sinh ở trong lớp (nhấn mạnh số nhiều)
• 們 thường đi kèm với từ chỉ tập thể hoặc nhóm người: 同學 (tóngxué – Bạn Học), 老師 (lǎoshī – thầy cô), 學生 (xuéshēng – Học Sinh), 朋友 (péngyǒu – bạn bè)…

1.48. 開始 V – Bắt đầu làm gì

Trong tiếng Trung phồn thể, 開始 (kāishǐ) là động từ/giới từ dùng để diễn đạt hành động bắt đầu làm gì đó, tương đương với “bắt đầu” trong tiếng Việt.

Ý nghĩa: biểu thị hành động bắt đầu thực hiện một việc nào đó.

Cấu trúc cơ bản

Ví dụ:

• 我開始學中文。 (wǒ kāishǐ xué Zhōngwén) → Tôi bắt đầu học tiếng Trung
• 他開始工作了。 (tā kāishǐ gōngzuò le) → Anh ấy bắt đầu làm việc rồi
• 我們開始吃飯吧。 (wǒmen kāishǐ chī fàn ba) → Chúng ta bắt đầu ăn cơm đi

Ý nghĩa của 開始 trong câu

• Biểu thị thời điểm bắt đầu hành động. Ví dụ, 學生開始上課。 (xuéshēng kāishǐ shàngkè) → Học Sinh bắt đầu vào học
• Nhấn mạnh sự khởi đầu của một quá trình. Ví dụ, 比賽開始了。 (bǐsài kāishǐ le) → Trận đấu đã bắt đầu
• Có thể đi kèm với thời gian để xác định rõ lúc bắt đầu. Ví dụ, 我們九點開始上課。 (wǒmen jiǔ diǎn kāishǐ shàngkè) → Chúng tôi bắt đầu học lúc 9 giờ

>>> Download file PDF trọn bộ 48+ cấu trúc ngữ pháp tiếng Trung phồn thể

2. Luyện ngữ pháp tiếng Trung phồn thể qua bài tập – Khi thực hành trở thành hành trình khám phá

Dạng 1: Sắp xếp câu (句子排序) – Luyện cấu trúc và trật tự ngữ pháp

1. 我 / 喜歡 / 吃 / 水果
(wǒ / xǐhuān / chī / shuǐguǒ)

2. 他 / 昨天 / 去 / 學校
(tā / zuótiān / qù / xuéxiào)

3. 我們 / 明天 / 看 / 電影
(wǒmen / míngtiān / kàn / diànyǐng)

4. 她 / 很 / 喜歡 / 唱歌
(tā / hěn / xǐhuān / chànggē)

5. 老師 / 在 / 教室 / 上課
(lǎoshī / zài / jiàoshì / shàngkè)

Dạng 2: Chọn đáp án đúng (選擇填空) – Ôn mẫu câu và từ loại

1. 我 ______ 吃飯。 (wǒ ______ chī fàn)

• A. 喜歡 (xǐhuān)
• B. 在 (zài)
• C. 和 (hé)

Đáp án: A. 我喜歡吃飯。 (wǒ xǐhuān chī fàn) → Tôi thích ăn cơm.

2. 他正在 ______ 書。(tā zhèngzài ______ shū)

• A. 讀 (dú)
• B. 玩 (wán)
• C. 去 (qù)

Đáp án: A. 他正在讀書。 (tā zhèngzài dú shū) → Anh ấy đang đọc sách.

3. 我們明天去 ______。(wǒmen míngtiān qù ______)

• A. 學校 (xuéxiào)
• B. 吃 (chī)
• C. 可以 (kěyǐ)

Đáp án: A. 我們明天去學校。 (wǒmen míngtiān qù xuéxiào) → Ngày mai chúng tôi sẽ đi học.

4. 他跟老師 ______ 中文。 (tā gēn lǎoshī ______ Zhōngwén)

• A. 學 (xué)
• B. 喜歡 (xǐhuān)
• C. 開始 (kāishǐ)

Đáp án: A. 他跟老師學中文。 (tā gēn lǎoshī xué Zhōngwén) → Anh ấy học tiếng Trung với thầy giáo.

5. 今天很熱，明天 ______？ (jīntiān hěn rè, míngtiān ______?)

• A. 怎麼樣 (zěnmeyàng)
• B. 喜歡 (xǐhuān)
• C. 可以 (kěyǐ)

Đáp án: A. 今天很熱，明天怎麼樣？ (jīntiān hěn rè, míngtiān zěnmeyàng?) → Hôm nay rất nóng, ngày mai thì sao?

Dạng 3: Viết lại câu (改寫句子) – Luyện biến đổi ngữ pháp

1. 我學中文。 (wǒ xué Zhōngwén) → Tôi học tiếng Trung. (Dùng “跟” để diễn đạt “cùng ai làm gì”)

2. 他看書。 (tā kàn shū) → Anh ấy đọc sách. (Dùng “正在” để nhấn mạnh hành động đang diễn ra)

3. 我喜歡吃蘋果。 (wǒ xǐhuān chī píngguǒ) → Tôi thích ăn táo. (Chuyển câu sang dạng phủ định)

4. 我看到你。 (wǒ kàn dào nǐ) → Tôi nhìn thấy bạn. (Dùng “可以” để diễn đạt khả năng tiếp nhận)

5. 我很累。我還要工作。 (wǒ hěn lèi. wǒ hái yào gōngzuò) → Tôi rất mệt. Tôi vẫn phải làm việc. (Dùng “雖然…可是…” để diễn đạt sự đối lập)

Luyện ngữ pháp tiếng Trung phồn thể qua bài tập – Khi thực hành trở thành hành trình khám phá

3. Tài liệu ôn luyện ngữ pháp tiếng Trung phồn thể – Bạn đồng hành trên hành trình chạm tới tinh hoa chữ Hán

Dưới đây là các tài liệu ôn luyện ngữ pháp tiếng Trung phồn thể, đồng hành cùng bạn trên con đường chinh phục tinh hoa chữ Hán:

(1) Giáo trình

當代中文課程 (A Course in Contemporary Chinese): Bộ giáo trình này được biên soạn bởi Đại học Quốc gia Đài Loan, chú trọng vào giao tiếp thực tế và văn hóa Đài Loan. Bao gồm 5 quyển từ cơ bản đến nâng cao, nội dung gần gũi với đời sống hiện đại và có nhiều bài luyện nghe, hội thoại thực tế. Bộ giáo trình đặc biệt phù hợp với người học tiếng Trung phồn thể. Điểm hạn chế là ít tập trung vào ngữ pháp chi tiết, do đó đòi hỏi người học có nền tảng tự học tốt. Đây là lựa chọn lý tưởng cho sinh viên hoặc những người muốn giao tiếp hiệu quả và tìm hiểu văn hóa Đài Loan.

當代中文課程 (A Course in Contemporary Chinese)

實用視聽華語 (Practical Audio-Visual Chinese): Là bộ giáo trình truyền thống, lâu đời và được sử dụng rộng rãi tại Đài Loan, 實用視聽華語 bao gồm 5 quyển từ sơ cấp đến trung cấp. Bộ sách có hệ thống bài nghe – nhìn phong phú, ngữ pháp và từ vựng được trình bày rõ ràng, phù hợp cho việc chuẩn bị các kỳ thi như TOCFL. Hạn chế của bộ giáo trình là một số nội dung hơi cũ và văn phong mang tính học thuật, ít tính giao tiếp tự nhiên. Đây là lựa chọn phù hợp cho người học muốn có nền tảng chắc chắn về ngữ pháp và từ vựng.

實用視聽華語 (Practical Audio-Visual Chinese)

時代華語 (Modern Chinese): 時代華語 là giáo trình hiện đại, tập trung vào giao tiếp và ứng dụng thực tế. Bộ sách gồm 4 quyển từ cơ bản đến trung cấp, với nội dung gần gũi đời sống hàng ngày, nhiều tình huống hội thoại thực tế và thiết kế đẹp, dễ tiếp cận. Tuy nhiên, bộ giáo trình chưa phổ biến rộng rãi như 當代中文課程 hay 實用視聽華語 và tài liệu tham khảo bổ trợ còn hạn chế. Đây là lựa chọn phù hợp với người học muốn giao tiếp nhanh và ứng dụng ngay trong đời sống.

時代華語 (Modern Chinese)

4. 華語文能力測驗關鍵詞彙 (The Ultimate Guide to Chinese Vocabulary & TOCFL): Đây là sách từ vựng chuyên biệt cho kỳ thi năng lực Hoa ngữ TOCFL, từ cơ bản đến nâng cao (cấp độ A1–C2). Từ vựng được hệ thống hóa theo chủ đề và bám sát đề thi, rất hữu ích cho luyện thi và kiểm tra năng lực. Nhược điểm là sách thiên về học từ vựng, ít phần ngữ pháp và hội thoại, do đó sẽ khô khan nếu dùng làm giáo trình chính. Bộ sách phù hợp cho người chuẩn bị thi TOCFL hoặc muốn củng cố vốn từ vựng một cách hệ thống.

華語文能力測驗關鍵詞彙 (The Ultimate Guide to Chinese Vocabulary & TOCFL)

(2) Ứng dụng di động

Duolingo: Duolingo là ứng dụng học ngôn ngữ phổ biến, hỗ trợ cả tiếng Trung giản thể và phồn thể. Ứng dụng phù hợp với người mới bắt đầu nhờ cách học vui nhộn, gamification và khả năng duy trì thói quen hằng ngày. Tuy nhiên, nội dung của Duolingo còn hạn chế, không đủ cho học nâng cao, nên thích hợp chủ yếu cho việc học giải trí và luyện thói quen.

DangDai Chinese: DangDai Chinese là ứng dụng hỗ trợ học theo giáo trình 當代中文課程, từ cơ bản đến nâng cao. Ứng dụng bám sát giáo trình, có bài nghe và các bài luyện tập, nhưng chỉ thực sự hữu ích khi học kèm với giáo trình chính. Đây là lựa chọn lý tưởng cho sinh viên hoặc người học theo chương trình chính thức của 當代中文課程.

HelloChinese: HelloChinese là ứng dụng học tiếng Trung phổ biến, hỗ trợ cả phồn thể, từ cơ bản đến trung cấp. Ứng dụng cung cấp các bài luyện nghe, nói, phát âm với giao diện thân thiện và dễ sử dụng. Nhược điểm là nội dung nâng cao chưa phong phú, nhưng vẫn phù hợp cho người mới bắt đầu hoặc người học tự do muốn luyện kỹ năng giao tiếp.

4. Phương pháp học ngữ pháp tiếng Trung phồn thể – Hành trình hiệu quả bắt đầu từ một cách học đúng

Dưới đây là những phương pháp học ngữ pháp tiếng Trung phồn thể hiệu quả, giúp bạn bắt đầu đúng cách và áp dụng linh hoạt vào thực tế:

1. So sánh đối chiếu Phồn thể – Giản thể: Hãy tạo bảng so sánh từ và cấu trúc mà bạn đang học, để thấy rõ sự khác biệt. Ví dụ, khi học từ 讀書 (phồn thể) và 读书 (giản thể), bạn có thể viết ra giấy từng chữ và luyện viết song song, vừa nhận diện chữ vừa nhớ cách dùng trong câu. Cách này giúp bạn tránh nhầm lẫn khi gặp cả hai hệ thống chữ viết.

2. Học qua văn học cổ & báo chí Đài Loan, Hồng Kông: Thay vì chỉ học lý thuyết, hãy đọc truyện ngắn, báo chí hoặc blog bằng Phồn thể. Ví dụ, mỗi sáng dành 10 phút đọc một bài báo online trên một trang tin Đài Loan, bạn vừa quen mắt với chữ Hán phồn thể, vừa thấy cách cấu trúc được dùng trong bối cảnh thực tế.

3. Ghi nhớ bằng sơ đồ tư duy: Tạo sơ đồ tư duy cho các mẫu ngữ pháp bạn học để dễ liên kết. Ví dụ, khi học các mẫu câu có 完 (hoàn thành hành động), bạn vẽ sơ đồ “Chủ ngữ – Hành động – Kết quả” và thêm ví dụ thực tế như: 昨天我寫完作業才去看電影 (Hôm qua tôi viết xong bài tập mới đi xem phim). Cách này giúp bạn nhớ lâu hơn và hiểu rõ chức năng của từng cấu trúc.

Ghi nhớ bằng sơ đồ tư duy

4. Tập viết lại câu bằng ngữ pháp phồn thể: Thực hành viết lại các câu quen thuộc bằng Phồn thể giúp củng cố chữ và ngữ pháp. Ví dụ, nếu bạn đọc một bài báo Giản thể: 他昨天去了图书馆, hãy viết lại bằng Phồn thể: 他昨天去了圖書館. Sau đó tự đặt thêm 2–3 câu khác theo cùng cấu trúc, như: 今天我去了咖啡店。→ 今天我去了咖啡店。

5. Luyện nói theo mẫu ngữ pháp đã học: Mỗi khi học một mẫu câu mới, hãy tự đặt câu dựa trên cuộc sống hàng ngày. Ví dụ, với cấu trúc 如果…就… (Nếu… thì…), bạn có thể nói: 如果明天不下雨，我就去公園 (Nếu ngày mai không mưa, tôi sẽ đi công viên). Thực hành như vậy giúp bạn nhớ ngữ pháp và áp dụng ngay vào giao tiếp.

6. Học qua video giảng ngữ pháp Phồn thể: Xem video giảng dạy từ Giáo Viên Đài Loan hoặc Hồng Kông giúp bạn quan sát cách dùng ngữ pháp trong tình huống thật. Ví dụ, bạn có thể mở video hướng dẫn cách dùng 了, 過, 着 trong câu kể chuyện hàng ngày, và lặp lại theo cách phát âm, cách nhấn nhá để ghi nhớ tự nhiên.

7. Viết nhật ký hoặc đoạn văn ngắn bằng Phồn thể: Mỗi ngày dành vài phút viết nhật ký bằng Phồn thể là cách luyện toàn diện. Ví dụ, ghi lại lịch trình hàng ngày: 今天我去圖書館看書，也買了一些雜誌 (Hôm nay tôi đi thư viện đọc sách, cũng mua một số tạp chí). Đây vừa giúp bạn luyện chữ, vừa áp dụng ngữ pháp và từ vựng vào thực tế, dễ nhớ hơn.

Viết nhật ký hoặc đoạn văn ngắn là cách học ngữ pháp tiếng Trung phồn thể hiệu quả

Ngữ pháp là chiếc chìa khóa mở ra chiều sâu của bất kỳ ngôn ngữ nào, và với tiếng Trung phồn thể, điều này lại càng đúng. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu hơn về cách tiếp cận và luyện tập ngữ pháp tiếng Trung phồn thể một cách bài bản và hiệu quả hơn.

Nếu bạn đang tìm kiếm những đầu sách đáng tin cậy để củng cố kiến thức ngữ pháp, đừng bỏ qua bài viết “Sách ngữ pháp tiếng Trung – Bạn đồng hành chạm ngõ tư duy hệ thống” – nơi Học Viện Ôn Ngọc BeU đã tổng hợp và đánh giá các tài liệu chất lượng dành riêng cho bạn.